- Παράκελσος
- (Θεόφραστος Μπόμπαστ φον Χόχενχαϊμ, που εκλατίνισε το όνομά του σε Philippus Aureolus Theophrastus Bombastus Paracelsus, Άινσιντελν 1493 – Σάλτσμπουργκ 1541). Ελβετός γιατρός, φιλόσοφος, χημικός. Γιος γιατρού, πήρε από τον πατέρα του τα πρώτα μαθήματα και συμπλήρωσε τις σπουδές του στη Φεράρα, όπου επιδόθηκε στην ιατρική. Κατά τη διάρκεια των μεγάλων ταξιδιών του σε όλη την Ευρώπη είχε την ευκαιρία να μελετήσει τις τότε αρρώστιες και να επεξεργαστεί ένα θεραπευτικό σύστημα, στο οποίο ο σημαντικότερος νεωτερισμός ήταν η χρησιμοποίηση ανόργανων ουσιών για φάρμακα.
Η μεγάλη γενναιοψυχία του Π. τού εξασφάλισε πολλές συμπάθειες, ιδιαίτερα εκ μέρους των αρρώστων, και η φήμη του μεγάλωνε γρήγορα. Όταν το 1527 διορίστηκε δημοτικός γιατρός με δικαίωμα να διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας, αναγκάστηκε να φύγει γρήγορα από την πόλη εξαιτίας της εχθρότητας, που προκάλεσαν τόσο οι νεωτεριστικές αντιλήψεις του όσο και η αντίδραση των φαρμακοποιών, των οποίων ήθελε να ελέγχει την εργασία, αλλά και ο απότομος και υπερήφανος χαρακτήρας του. Φεύγοντας από τη Βασιλεία το 1528, ο Π. συνέχισε τις περιπλανήσεις του, για να καταλήξει τελικά στο Σάλτσμπουργκ.
Στην τελευταία περίοδο της ζωής του ανήκουν τα σημαντικότερα έργα του: Paragranum, Paramirum (1531), Grosse Wundartzney (Μεγάλη Χειρουργική), Philosophia sagax (ή Astronomia magna), De natura rerum (1531), Labyrinthus medicorum.
Οι επιστημονικές και φιλοσοφικές αντιλήψεις του Π. είναι εξαιρετικά συγκεχυμένες. Με τα νεωτεριστικά στοιχεία στο πεδίο της ιατρικής (πολεμική εναντίον του κύρους των αρχαίων συγγραφέων όπως ο Γαληνός και ο Aβικέννας και αντικατάστασή τους με την άμεση παρατήρηση) συνδυάζονται αστρολογικές, μαγικές και μυστικιστικές αντιλήψεις. Βασική αρχή στις αντιλήψεις του Π. ήταν η ιδέα πως οι ζωικές, διαδικασίες είναι χημικής φύσης και ότι η σωτηρία εξαρτλαται από την ισορροπημένη σύσταση των χυμών, η οποία μπορούσε vα αποκατασταθεί με τη χρησιμοποίηση των κατάλληλων φαρμάκων. Για τον λόγο αυτό, ο Π. έδινε μεγάλη σημασία στην παρασκευή των φαρμάκων, στη μελέτη των οποίων αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής του, συνδυάζοντας πειραματικές παρατηρήσεις με αλχημικές αντιλήψεις. Παρά τις αντιφάσεις των έργων του και τη σκοτεινότητα της γλώσσας του, αναγνωρίζεται στον Π. η τιμή ότι βοήθησε αποτελεσματικά στην ανανέωση της ιατρικής –ιδιαίτερα στη Γερμανία– και ότι έθεσε τις βάσεις της ιατροχημείας.
Μεγάλη απήχηση είχαν και οι χημικές σκέψεις του Π., στο σύστημα του οποίου, πλάι στα τέσσερα αριστοτελικά στοιχεία (γη, νερό, αέρας, φωτιά) προστέθηκαν άλλες τρεις ουσίες: ο υδράργυρος, που χαρακτηριζόταν από την πτητικότητα, το θειάφι, επειδή καιγόταν, και το αλάτι, σύμβολο της σταθερότητας. Επιπλέον, στην αντίληψη του Π. ο υδράργυρος είναι το πνεύμα (σκέψη), το θειάφι η ψυχή (αίσθημα) και το αλάτι το σώμα.
Ο Ελβετός γιατρός, φιλόσοφος και χημικός Παράκελσος, σε σχέδιο του Χανς Χολμπάιν του νεώτερου (1526). (Βασιλεία, Öffentliche Kunstsammlung).1396927554
Dictionary of Greek. 2013.